از دیدگاه آموزه و نگاه سیستمی آن به موسیقی و هنر این مقوله در صورتی که در راستای قرب الهی قابل توجیه باشد و یا حد اقل در تعارض با آن نباشد مورد تایید است و می توان از آن استفاده کرد و دین هم با آن مخالف نیست ولی در صورتی که به نحوی با راه خدا و قرب الهی درگیر شود و باعث انحراف از یاد خدا باشد مجاز نیست و شرعا نیز اشکال دارد. این معیار کلی است که باید در نظر گرفته شود

توضیح بیشتر:

در مورد موسیقی افراط و تفریط فراوان وجود دارد. برخی آن را به کلی حرام می دانند و اصلا سراغش نمی روند و برخی به کلی حلال. هر دو نظر ا فراطی است. موسیقی در طبیعت وجود دارد، در چهچه بلبلان و آواز پرندگان و مانند آن. صوت زیبا را خداوند آفریده و برخی انبیا مانند حضرت داوود(ع) به خاطر صوت زیبایی که داشته اند، معروف بوده اند و در برخی روایات هست که آن حضرت در بهشت نیز می خواند و بهشتیان از صدای زیبای او لذت می برند. صوت زیبای قرائت قرآن را در روایات ستوده اند و خود معصومین قرآن کریم را با صدایی به غایت زیبا و مسحور کننده می خواندند.

و اگر نواختن دستگاه های موسیقی در زمان معصومین (ع) حرام بوده و مومنین سراغ آن نمی رفتند به خاطر این بوده است که در آن دوران از این ابزار تنها در جهت گمراهی و انحراف از دین، عیش و نوش، خوشگذرانی مفرط و غفلت از یاد خدا و توسط حکام جور استفاده می شده است و مومنین آنچنان در ضعف، سختی و مصیبت گرفتار بوده اند که حال فرصتی برای پرداختن به این امور برایشان فراهم نبوده است.امروز هم اگر از این ابزار به این صورت استفاده شود، حرام است، ولی امروزه وضعیت فرق کرده و موسیقی کاربردهای فروانی پیدا نموده است. مانند یک ابزار که هم می شود آن را در مسیر صحیح به کار برد و هم در مسیر نا صحیح. موسیقی یک چنین وضعیتی دارد. برخی موارد آن واقعا حرام است چون مخصوص مجالس غافلین، گمراهان، اهل دنیا و بی دینان است و برخی موارد آن نیز واقعا حلال است و نه تنها گمراه کننده نیست، بلکه گاهی در جهت لطافت روح، آرامش روان و حتی تحریک احساس معنوی انسان، کاربرد دارد.

موسیقی از مواردی است که اگر انسان درست و به موقع و به اندازه از آن استفاده کند می تواند برای انسان مفید باشد ولی اگر نادرست و به صورتی افراطی به آن عادت کند، مضر و بلکه خطر آفرین است. برخی افراد حتی از موسیقی های حلال هم به صورت افراطی استفاده می کنند، این نوع استفاده هم خوب نیست و به سلامتی عقل و روان ایشان آسیب می رساند.

یکی از افرادی که خیلی منطقی و خوب با این موضوع برخورد کرده است، مقام معظم رهبری حفظه الله است. ایشان در پاسخ به سوال دانشجویان نسبت به این موضوع مطالبی بیان کرده اند که بسیار راهگشا و معتدل است. در ادامه توجه شما را به سخنان ایشان جلب می کنم.

---------------

موسیقی در کلام رهبری:

سوال: آیا می توانیم بگوییم که ترویج موسیقی بهترین راه مقابله با تهاجم فرهنگی است؟

این که ما بگوییم موسیقى بهترین راه مقابله با تهاجم فرهنگى است، نه، من به این معتقد نیستم که موسیقى یک چنین کششى داشته باشد. بهتر است بگویم یکى از راه هاى مبارزه با تهاجم فرهنگى است.  بله، یکى از راه ها است. البته با شرایطى مى‏تواند باشد، اما بهترین راهش را این نمى‏دانم. ببینید، در مورد موسیقى دو حرف وجود دارد: یکى این که ببینیم اساساً مشخصه‏هاى موسیقى حلال و حرام چیست؛ و دیگر این که بیاییم: در مصداق، مرزهایى را مشخص کنیم تا به‏قول شما، جوانان بدانند که این یکى حرام و این یکى حلال است. البته این دومى کارآسانى نیست؛ کار دشوارى است. که انسان از این اجراهاى موسیقى‏هاى گوناگون - موسیقى خارجى، موسیقى ایرانى هم با انواع و اقسامش؛ با کلام، بى‏کلام - بخواهد یکى‏یکى اینها را مشخص کند؛ اما مشخصه‏هاى کلى‏یى دارد که آن‏را مى‏شود گفت. البته من هم در جاهایى به بعضى از اشخاصى که دست‏اندرکار بودند، آنچه را که مى‏توانستم و مى‏دانستم، گفته‏ام؛ حالا هم مختصرى براى شما عرض مى‏کنم.

    ببینید، موسیقى اگر انسان را به بیکارگى و ابتذال و بى‏حالى و واخوردگى از واقعیتهاى زندگى و امثال اینها بکشاند، این موسیقى، موسیقى حلال نیست؛ موسیقى حرام است. موسیقى اگر چنانچه انسان را از معنویت، از خدا و از ذکر غافل کند، این موسیقى حرام است. موسیقى اگر انسان را به گناه و شهوترانى تشویق کند، این موسیقى حرام است؛ از نظر اسلام این است. موسیقى اگر این خصوصیات مضر و موجب حرمت را نداشته باشد، البته آن‏وقت حرام نیست. اینهایى را که من گفتم، بعضى از آنها در موسیقى بى‏کلام و در سازهاست؛ بعضى هم حتى در کلمات است. یعنى ممکن است فرضاً یک موسیقى ساده‏ى بى‏ضررى را اجرا کنند، لیکن شعرى که در این موسیقى خوانده مى‏شود، شعر گمراه کننده‏یى باشد؛ شعر تشویق کننده‏ى به بى‏بندوبارى، به ولنگارى، به شهوترانى، به غفلت و این‏طور چیزها باشد؛ آن وقت حرام مى‏شود. بنابراین، آن چیزى که شاخص حرمت و حلیت در موسیقى است و نظر شریف امام هم در اواخر حیات مبارکشان - که آن نظریه را در باب موسیقى دادند - به همین مطلب بود، این است. موسیقى لهوى داریم ممکن است موسیقى - به اصطلاح فقهى‏اش - موسیقى لهوى باشد. «لهو» یعنى غفلت، یعنى دور شدن از ذکر خدا، دور شدن از معنویت؛ دور شدن از واقعیتهاى زندگى؛ دور شدن از کار و تلاش و فرو غلتیدن در ابتذال و بى‏بندوبارى. این موسیقى مى‏شود حرام. اگر این با کیفیت اجرا حاصل بشود، اگر با کلام حاصل بشود؛ فرقى نمى‏کند.

    شما مى‏گویید زبان بین‏المللى. آن موسیقى اى که به ‏قول خود شما مرزها را درنوردیده و در جاهایى پخش شده، آیا این لزوماً موسیقى خوبى است؟ صرف این که یک موسیقى از مرز فلان کشور خارج شد و توانست به مثلاً کشورهاى مختلف برود و یک عده طرفدار پیدا کند، مگر دلیل خوب بودن موسیقى است؟ نه، به هیچ وجه. ممکن است یک موسیقى اى باشد که به شهوترانى و تحرکات و نشاط هاى شهوى جوانى را تحریک ‏کند؛ طبیعى است که یک مشت جوانى که غفلت زده هستند، از این موسیقى خوششان مى‏آید. هر جایى که در دنیا دستشان به این نوار بیفتد، از آن نوار استفاده مى‏کنند. این دلیل خوب بودن موسیقى نیست.

    من نمى‏توانم بطور مطلق بگویم که موسیقى اصیل ایرانى، موسیقى حلال است؛ نه، این طور نیست. بعضى خیال مى‏کنند که مرز موسیقى حلال و حرام، موسیقى سنتى ایرانى و موسیقى غیرسنتى است؛ نه، این‏طورى نیست. آن موسیقى‏ اى که منادیان دین و شرع همیشه در دوره‏هاى گذشته با آن مقابله مى‏کردند و مى‏گفتند حرام است، همان موسیقى سنتى ایرانى خودمان است که به شکل حرامى در دربارهاى سلاطین، در نزد افراد بى‏بندوبار، در نزد افرادى که به شهوات تمایل داشتند و خوض در شهوات مى‏کردند، اجرا مى‏شده؛ این همان موسیقى حرام است. بنابراین، مرز موسیقى حرام و حلال، عبارت از ایرانى بودن، سنتى بودن، قدیمى بودن، کلاسیک بودن، غربى بودن یا شرقى بودن نیست؛ «مرز» آن چیزى است که من عرض کردم. این ملاک را مى‏شود به‏دست شما بدهیم، اما این‏که آیا این نوار جزو کدام هاست، این را من نمى‏توانم مشخص کنم.

    البته الان دستگاههایى هستند که دارند ممیزى مى‏کنند؛ اما من خیلى هم اطمینان ندارم که این ممیزی ها صددرصد درست باشد. گاهى مى‏آیند به ما مى‏گویند که یک نوار بسیار بد یا مبتذلى را دارند به‏صورت مجاز پخش مى‏کنند؛ گاهى هم ممکن است عکس این اتفاق بیفتد. من الان نمى‏دانم واقعاً این ممیزی ها چقدر از روى واقع‏بینى و ضابطه‏مندى انجام مى‏گیرد؛ اما آن چیزى که من مى‏توانم به شما - به‏عنوان یک جوان خوب و به عنوان کسى که مثل فرزندان خودم هستید - به‏عنوان نصیحت و نظر خودم بگویم، این‏است که عرض کردم.

    به نظرم مى‏رسد که موسیقى مى‏تواند گمراه کننده باشد، مى‏تواند انسان را به شهوات دچار کند، مى‏تواند انسان را غرق در ابتذال و فساد و پستى بکند؛ مى‏تواند هم این نباشد و مى‏تواند عکس این باشد؛ مرز حلال و حرام این‏جاست. من امیدوارم که شما جوانان با این زاد و تقوا بتوانید وارد میدان بشوید و تولیدهایى داشته باشید که به معناى حقیقى کلمه هم خصوصیات موسیقى خوب و بلیغ را داشته باشد و به معناى حقیقى تأثیرگذار مثبت باشد و حقیقتاً جوانان و روحها را، به صفا و به معنویت و به حقیقت رهنمون کند.